مینیمالیسم چیست؟

مینیمالیسم چیست؟

مینیمالیسم (ساده گرایی)، یکی از جنبش های هنری قرن بیستم است که در اواخر دهه ی 1960 پدید آمد و اساس آن سادگی بیان و دوری از هر گونه پیچیدگی فلسفی یا شبه فلسفی و رد محتوای عاطفی است. در یک طرح مینیمال، تنها عناصر اصلی حفظ و استفاده می شوند و عناصر فرعی و غیرضروری حذف می شوند. این سبک از هنر با عنوان های مختلفی از جمله هنر ABC، هنر تحت اللفظی (Literalist Art)، هنر خشک و سرد، ریداکتیویسم (تقلیل دهندگی)، هنر اصیل و هنر طرد کننده ی سازه های اولیه، شناخته می شد اما سرانجام به نام مینیمالیسم برای این سبک بسنده شد. این واژه برای نخستین بار توسط "ریچارد ولیام"، فیلسوف هنر انگلیسی در سال 1965 به کار رفت.

این هنر، حاصل ایده های هنرمندان روس است که به اشکال هندسی و خلاصه نمایی گرایش داشتند. مینیمالیسم در حقیقت جنبشی مخالف با اکسپرسیونیسم انتزاعی بود، جنبشی که بر هنر دهه 50 حکمفرما بود. در طول دهه 1950 میلادی، اکسپرسیونیسم انتزاعی، جنبش هنری غالب محسوب می شد که در آن، هنرمندان بیش تر به بیان احساسات شخصی مستقیما از طریق روش هایی که همان لحظه به ذهنشان می رسید می پرداختند، مثل نقاشی کنشی (Action Painting) که یکی از شاخه های محبوب اکسپرسیونیسم انتزاعی بود و در آن رنگ بر روی بوم چکانده یا پاشیده یا به صورت لکه گذاشته می شد. این کار باعث می شد تا ضمیر ناخودآگاه نقاش در اثر خلق شده سهیم شود که این امر را مهمترین انگیزه در هنر می دانستند.

مینیمالیسم در نقاشی با آثار کازیمیر ماله ویچ (نقاش روس) آغاز شد. آثاری نظیر مربع سیاه “Black Square” در سال 1915 و سفید روی سفید “White on White” در سال 1918. همزمان با ماله ویچ، پیت موندریان (نقاش هلندی) نیز با نقاشی های توری مانند خود در سال 1920 به مقابله با اکسپرسیونیسم انتزاعی پرداخت.

مربع سیاه (Black Square) اثر "ماله ویچ"

 یکی از آثار پیت موندریان از سری آثار «Composition»

در اواخر دهه ی 1960، تجربه ی هنرمندان روس بر آمریکا و اروپا تاثیر گذاشت و در آمریکا ظهور این جنبش با خلق آثار سه بعدی همراه بود. مینیمال آرت، به معنای «هنر حداقل» است. مینیمالیست ها در آثار خود به اشکال هندسی بسیار ساده شده روی آوردند که این سادگی بیانگر سخن رابرت براونینگ (شاعر و نمایش نامه نویس انگلیسی) است: “Less is more.” به معنای "کمتر، غنی است." ، منظور او این است که با استفاده از عناصر کمتر می توان تاثیر بیش تری ایجاد کرد. این جمله از سوی دیگر نشان می دهد که مینیمالیسم ریشه در مدرنیسم دارد. جمله ای از باکمینستر فولر (طراح و معمار آمریکایی) نیز می گوید: “Doing more with less” یعنی "کارهای بیش تر با امکانات کمتر". آنری ماتیس (پایه گذار سبک فوویسم) نیز اعتقاد داشت: "در تصویر، نقش هریک از اجزاء باید کاملا مشخص باشد و هر چیزی که حضورش در پرده ضروری نباشد، حتما زیان آور است."

- بسیاری از قوانین مینیمالیسم توسط دونالد جاد (مجسمه ساز آمریکایی) ایجاد گردید. او مجسمه های خود را با استفاده از اشکال هندسی و به صورت سری ساخته است. او معتقد بود که نباید به مینیمالیسم به عنوان یک سبک نگریست بلکه باید آن را نوعی تفکر در مورد فضا، ابعاد آن، سطوح آن و چگونگی عبور نور از آن دانست. کارهای او در دهه ی 1960 سری هایی از مکعب ها و مستطیل های فلزی و پلاستیکی بود که توسط رنگ خودرو، رنگ آمیزی شده بود. مجسمه های او گاهی به دیوار نصب می شد و گاهی نیز روی زمین قرار می گرفت که او عقیده داشت قرار گرفتن مجسمه به صورت مستقیم و بدون پایه روی زمین و حذف وسایلی که به مجسمه مربوط نیست، به ارتباط بیش تر با مخاطب کمک می کند.

«بدون عنوان» اثر "دونالد جاد" ساخته شده از فولاد ضد زنگ و پلکسی گلاس

- فرانک استلا (نقاش آمریکایی)، در آثار خود از راه های باریک استفاده می کرد و کمک بسیاری به تعریف نقاشی مینیمال نمود. او پس از چندی در خط های باریک خود شکاف هایی ایجاد کرد و معتقد بود که هنر نباید بر اساس یک روش از پیش تعیین شده و عوامل بیرونی شکل گیرد بلکه هر اثری منطق مربوط به خود را می طلبد. در آثار برخی از نقاشان مینیمالیست مانند الزورت کلی و مجسمه سازانی نظیر تونی اسمیت و رابرت موریس آثاری دیده می شود که در آن ها از اشکال هندسی با لبه های تیز استفاده شده است.

در زیر دو نمونه از آثار معروف فرانک استلا را مشاهده می نمایید.

-سول لِویت (مجسمه ساز آمریکایی)، شبکه های سه بعدی سفید رنگی را خلق کرد. دن فلاوین نیز با استفاده از لامپ های فلورسنت رنگی یا سفید آثار خود را خلق می کرد.

اثر زیر به نام "یک تصویر اولیه" (A primary picture) از آثار معروف "دن فلاوین" می باشد.

- دیوید اسمیت و اد رینهارت از هنرمندان اکسپرسیونیسم انتزاعی بودند که تحت تاثیر مینیمالیسم قرار گرفتند. دیوید اسمیت مجسمه ساز، اکثر آثار خود را با دایره و مربع خلق می کرد و اد رینهارت نقاش، به استفاده از بوم های سیاه رنگی که به مربع هایی تقسیم می شد، معروف بود.

- در اواسط دهه ی 60، برخی از هنرمندان خود را پست مینیمالیست یا پراسس (Process) نامیدند و لبه های تیز را در آثار خود کمی نرم تر کردند. برخی از این هنرمندان مانند ریچارد سرا، رابرت موریس و بری لوا، با استفاده از تکنیک هایی مانند پاره کردن، موج دادن، پراکنده کردن و استفاده از برخی اشیاء در آثار خود، دیسیپلین و نظم مینیمالیسم را به چالش کشیدند.

- مجسمه سازانی نظیر رابرت اسمیتسون و مایکل هیزر، مینیمالیسم را به میان طبیعت بردند و به خلق آثاری پرداختند که هنر خاک (Earth Art) نام گرفت و این هنر زیرمجموعه ای از هنر زمین (Land Art) است.

از هنرمندانی که تا پایان به جنبش مینیمالیسم وفادار ماندند می توان دونالد جاد و کارل آندره را نام برد.

مینیمالیسم در واقع آخرین جریان مدرنیسم است و هر چه بعد از آن به وجود آمده، پست مدرن محسوب می شود. نقاشان مینیمال به جای این که به بیان احساسات و عواطف شخصی در آثارشان بپردازند بیش تر نگاهی منطقی دارند و از مفاهیم فیزیک، مانند تصاعدهای ریاضی و جاذبه استفاده می کنند. مینیمالیست ها از اشکال هندسی و زوایای 90 درجه نیز در آثار خود زیاد استفاده می کنند. آن ها استفاده از آثارشان برای محصولات تجاری را ممنوع کرده اند و استفاده از رنگ ها را در آثار خود به حداقل رسانده و بیشتر سعی بر کشیدن خطوط صاف و استفاده از رنگ های خالص و ترکیب نشده دارند. یکی از اصولی که اکثر مینیمالیست ها در کارهای خود رعایت می کنند ایجاد فضای سفید (White Space) است که این کار حس راحتی و عدم فشردگی محتوا را به وجود می آورد و نگاه بیننده را به سمت محتوایی می برد که می خواهند نظر او جلب شود، این روش در طراحی وب سایت، بروشورهای تبلیغاتی، مد، معماری و طراحی دکوراسیون داخلی به سبک مینیمال زیاد دیده می شود.

سادگی، همیشه حسی از آزادی و آرامش را به انسان القا می کند و موجب می شود انسان از زیر بار دارایی های دنیوی رها شود. ساده گرایی (مینیمالیسم) با مصرف گرایی (Consumerism) مخالف بوده و دوستدار طبیعت و محیط زیست می باشد. امروزه هر چیزی که به رابط کاربری (User Interface) ارتباط دارد، مانند طراحی وب سایت، طراحی ماشین، فیلم، بازی و... و همچنین طراحی بصری (Visual) تحت تاثیر مینیمالیسم قرار گرفته است.

در مینیمالیسم عناصر زاید و غیر ضروری از اثر هنری حذف می شوند که این عمل، فروکاستن «Reduction» نام دارد. درست است که مینیمالیسم بر سادگی تاکید دارد اما اگر این سادگی بدون عمق باشد کاملا بی ارزش است، در واقع برای خلق یک اثر هنری مطلوب باید عمیقا به مواد و عناصر سازنده ی اثر فکر کرد. ایده ی سادگی و مینیمالیسم مخصوص زمان ما نیست بلکه در بسیاری از فرهنگ های کهن ریشه دارد برای مثال بودائیان معتقدند که زندگی ساده و بی پیرایه موجب کمال و آزادمنشی در انسان می گردد.

مینیمالیسم در رشته های مختلف هنری مانند سینما، موسیقی، نقاشی، مجسمه سازی، عکاسی، ادبیات، معماری، طراحی گرافیک، طراحی مد و طراحی دکوراسیون داخلی وجود دارد.

هنرمندان مطرح سبک مینیمالیسم عبارتند از:

دونالد جاد (مجسمه ساز)، فرانک استلا (نقاش)، سول لویت (مجسمه ساز)، کارل آندره (مجسمه ساز)، دن فلاوین (مجسمه ساز)، رابرت رایمن (نقاش)، رابرت موریس (مجسمه ساز)، ریچارد سرا (مجسمه ساز)، الزورت کلی (نقاش) و تونی اسمیت (مجسمه ساز)